Golice

Pierwszą udokumentowaną wzmiankę o wsi Golice „Goliz” znajdujemy w liście żelaznym margrabiów Woldemara i Jana, do lubuskiego biskupa Stefana II z 3 lutego 1317r. Wraz z osadą Górzyca i dziewięcioma innymi wsiami Golice stanowiły w tym okresie część majątku, który setki lat pozostawał nienaruszony i dopiero w XIX wieku przeszedł w posiadanie książąt pruskich jako królewskie mienie niepodzielne.

Berghaus przyjmuje, że w latach 1252 – 1317 biskup lubuski wymienił majątek ten na miasto Ośno Lubuskie, które przypadło margrabiom brandenburskim. W czasie, z którego pochodzi pierwsza wzmianka o wsi Golice, posiadała ona 47 łanów, z których kilka (tzw. wolnych) przeznaczonych było dla parafii kościelnej. Zachowany do dziś kościół posiada układ typowy dla epoki (koniec XIII i początek XIV wieku). W połowie XIV wieku frankfurcki patrycjusz o nazwie Hokemann nabył w Golicach rozmaite prawa domeny, np. prawo do najstarszego niemieckiego podatku bezpośredniego i służb wozowych.
Po sekularyzacji majątku kościelnego w Brandenburgii Golice przypadły w 1598 roku elektorom i zostały wcielone do dóbr skarbowych, podlegając urzędowi tych dóbr w Pamięcinie.

Według danych statystycznych Bratringa w 1809 roku w Golicach znajdowało się 48 gospodarstw domowych, zamieszkałych przez 289 mieszkańców, w tym wójta lennego, 16 uwłaszczonych chłopów, 10 uwłaszczonych kmieciców i 3 komorników. Do 1864 roku ilość gospodarstw domowych wzrasta do 61, a mieszkańców do 597; wieś posiada ponadto wiatrak, cegielnię oraz majątek, podległy zarządowi niepodzielnych dóbr królewskich w Pamięcinie. W tym okresie Golice są wsią zamożną, żyjącą prawdopodobnie z rolnictwa i z wikliniarstwa. Brak danych co do późniejszego majątku leśnego.
Ze spisu ludności z 1939 roku wynika, że w tym czasie w Golicach mieszkało jedynie 369 mieszkańców na obszarze liczącym 1 323 hektarów, co potwierdza wyraźną tendencję do ucieczki ze wsi, charakteryzującą sytuację gospodarczą przed II wojną światową.

Współczesny krajobraz kulturowy Golić jest świadectwem kilkusetletniej tradycji, tworzonej przez społeczność lokalną. Sąsiedztwo Odry, która od zawsze stanowiła szansę na rozwój, będąc ważnym szlakiem komunikacyjnym kształtowało rozwój tych obszarów. Płaskie tereny dolinne Odry wykorzystywane były rolniczo już od dawnych czasów.

Niezaprzeczalny walor kulturowy na terenie wsi Golice reprezentuje dobrze zachowany układ przestrzenny, spełniający zalożenia charakterystycznej osady wiejskiej. Mapy topograficzne z XIX wieku pokazują Golice jako wieś owalnicową z placem, tzw. nawisem.
Jej najprawdopodobniej najstarsza część wraz z Kościołem zlokalizowana jest wzdłuż drogi ze Słubic w kierunku Kostrzyna. Ta część wsi rozszerza się w kierunku północnym – owalnica przy ulicy Słubickiej, wzdłuż skrzyżowania dróg wschód -zachód tworząc kolejne wnętrze przestrzenne – bocznej owalnicy. Tutaj znajduje się kilka pokaźnych i stosunkowo dobrze zachowanych gospodarstw, których zabudowa tj. domy mieszkalne, stajnie i stodoły pochodzą z ostatnich trzech dziesięcioleci XIX wieku.

Wejścia do domów podkreślały niejednokrotnie dwa drzewa tworząc dla niego ramę. Zadbane przedogródki otaczał cięty żywopłot. Osobliwością są wielkie gołębniki, z których zachowały się jeszcze dwa, świadczące o zamożności gospodarzy. Zachował się również budynek gospody Schulza (ul. Jasna 1) z salą taneczną, typową dla wsi tego regionu.

O bogatej wartości kulturowej wsi świadczyć może ponadto jej stara, niejednokrotnie zabytkowa zabudowa, powstała tutaj w okresie XIX-XX wieku.
Najważniejszym zabytkiem Golić jest kościół, którego zasadnicza część pochodzi prawdopodobnie jeszcze z końca XIII i początku XIV wieku. Składa się on z podłużnego korpusu o prostokątnym zarysie, przekrytego płaskim stropem oraz z wieży na rzucie kwadratu. Portal wejściowy oraz otwory akustyczne w wieży zamknięte są łukiem ostrym: hełm w kształcie piramidy, kryty obecnie blachą, pochodzi z późniejszego okresu. Szczyt wschodni korpusu nawowego rozczłonowany jest wąskimi, lancetowatymi niszami.

Wieża i korpus są wymurowane z nieregularnych ciosów granitowych. Późniejsze przeróbki, jak powiększenie okien w korpusie nawowym, wybudowanie zakrystii (XIX wiek) i inne naprawy wykonano z cegieł.
Do roku 1945 prócz empor, obiegających wnętrze kościoła z trzech stron, w inwentarzu świątyni znajdował się skromny ołtarz ambonowy z początku XIX wieku oraz chrzcielnica pochodząca prawie z tego samego czasu. Kościół posiadał dwa dzwony, z których starszy pochodził z 1722 roku
Niewątpliwie ważnym czynnikiem, który znacząco wpłynął na uwarunkowania kulturowe tych terenów, stała się II Wojna światowa i społeczne konsekwencje jej zakończenia. Stąd też wartość kulturową Golić wzbogacają w dużym stopniu mieszkańcy wsi. Tutejsza społeczność wiejska jest ludnością, która po II Wojnie światowej przesiedlona została na tereny odzyskane z utraconych przez Polskę Kresów Wschodnich.
Do rejestru zabytków województwa Lubuskiego wpisany jest kościół filialny p. w. Podwyższenia Krzyża Św., pochodzący z przełomu XV i XVI wieku, przebudowany w wieku XIX
 

Ewidencja konserwatorska obejmuje następujące budynki na terenie wsi Golice:
• dom przy ulicy Słubickiej nr 4, pochodzący z przełomu XIX i XX wieku,
• dom przy ulicy Słubickiej nr 7, pochodzący z drugiej połowy XIX wieku,
• stodoła przy domu na ulicy Słubickiej nr 9, pochodząca z drugiej połowy XIX wieku,
• domy przy ulicy Zielonej 5A, 5B pochodzący z połowy XIX wieku
• cmentarze: komunalny i stary cmentarz